maandag 4 januari 2016

Neurogenese

Geocaching is meer dan alleen een wandeling. Een purist zegt wellicht dat geocaching niets met wandelen te maken heeft. Immers, je kunt met de auto of fiets naar een geocache. Misschien moet ik het een tocht noemen. Toch zal ik zelf voornamelijk wandelend of fietsend naar een geocache gaan, en dat blijkt goed voor mijn brein. Hoe dat zit, is als volgt...

Jarenlang ging men ervan uit dat je brein niet groeit na de kindertijd. De theorie ging ervan uit dat je tot een bepaalde leeftijd je brein tot volle glorie ontwikkelt en dat ergens na je adolescentie de groei van je hersenen tot stilstand komt omdat dan alle neuronen  (zenuwcellen) zijn aangelegd. Sterker, daarna vallen er alleen nog maar neuronen af, alle neuronen die je niet gebruikt verdwijnen voor de rest van je leven.

Misschien vraagt het toelichting hoe een brein met neuronen functioneert, in dit geval het geheugen (voor zover ik het begrijp).

Je hersenen bestaan grofweg uit allerlei neuronen en kleine organen die stofjes doen afscheiden. Het leren van dingen bijvoorbeeld, wordt toegeschreven aan het versterken van neuronen die met elkaar zijn verbonden. Als je het heel zwart wit beziet: stel je voor dat je twee zenuwcellen (neuronen) A en B tussen je oren hebt. Neuron A is met neuron B in een soort netwerk verbonden Wanneer je iets leert en deze neuronen worden beide actief, dan zal de verbinding tussen deze neuronen steviger worden. Het effect is dat wanneer neuron A een keer actief wordt, automatisch ook neuron B actief wordt, en daarmee opnieuw de verbinding versterkt. Andersom kan ook, een verbinding kan ook verminderen.

Wat de klassieke theorie eigenlijk zegt is, dat je wel nieuwe dingen kan leren, maar hoe meer je je hersenen niet gebruikt, hoe meer verbindingen en ook neuronen verdwijnen. Don´t use it, loose it. Dit werd altijd tegengesteld geacht ten opzichte van bijvoorbeeld spieren: deze kunnen worden getraind, en nieuwe spiercellen worden vanzelf weer aangemaakt wanneer je gaat sporten. Met andere woorden, wat je kwijt raak aan zenuwcellen, ben je voorgoed kwijt. gelukkig blijkt dit niet helemaal waar te zijn. Er is nog hoop...

Het blijkt namelijk, sinds deze eeuw, dat ook volwassenen nog steeds nieuwe zenuwcellen aanmaken. Dit wordt neuro (zenuw) genesis (geboorte) genoemd. Sinds enkele jaren zijn de technieken om de zenuwcellen te identificeren steeds beter geworden, en kan met kleuring de groei van nieuwe cellen worden aangetoond. 

De vraag is natuurlijk, wat heeft dit met geocaching te maken? Wel, om dat duidelijk te maken, moet ik iets vertellen over de gevonden effecten die neurogenese, dus de groei van nieuwe zenuwcellen, stimuleren. 

Een van de invloeden is lichamelijke inspanning. Bij een proef met muizen bleek dat muizen die een tredmolen gebruikten twee-en-een-half keer meer zenuwcellen produceren dan muizen die lekker lui in hun hok lagen. Ik denk dat regelmatig een leuke en stevige wandeling naar een geocache dus op de lange termijn een positief effect heeft op het aanmaken van nieuwe hersencellen. Dus: de paden op!

Nu moet je natuurlijk niet gaan stressen als je wat vaker stil zit, want teveel stress heeft juist weer een negatieve invloed op neurogenese. Het gekke is eigenlijk dat er een subtiele balans bestaat tussen teveel en te weinig stress. Beide zorgen er voor dat zenuwcellen op den duur niet gaan gedijen.

Ook is bekend dat een rijke omgeving, een positief effect heeft op de geboorte van nieuwe cellen. En ik mag wel zeggen dat wij, als geocachers, in een rijke omgeving verkeren. Niet alleen komen we op verschillende mooie (en bijzondere) plekken, maar ook het puzzelen, en onze weg vinden en het zoeken en goed kijken naar details maakt dat we een zeer gevarieerde en rijke omgeving aan ons zenuwstelsel bloot stellen. Het is waarschijnlijk niet voor niets dat we elke keer hopen op nieuwe ontdekkingen. Onze hersencellen zijn  er blij mee.



Overigens, ook het afbreken van zenuwcellen kan een positief effect hebben. Dit is nodig om niet functionele informatie te verwijderen. We hebben nu eenmaal goede en minder goede herinneringen en ervaringen. Wanneer ik geocache ben ik even lekker bezig met een leuke hobby, en kan ik vervelende dingen van mij afzetten. Ik denk maar zo: neuron V en U (beide activeren bij vervelende dingen) worden dan een tijd lang niet geactiveerd. De verbinding wordt dus niet sterker, top!. Maar het kan nog beter: er is zelfs een tegenhanger van neurogenese, namelijk neuro-apoptose. Neuro-apoptose is het proces dat neurons zichzelf opruimen. Dit maakt dat de vervelende neurons V en U  op ten duur ook kunnen verdwijnen.

En als laatste een andere positief bij-effect van geocachen: de geocache trip zorgt ervoor dat ik niet thuis op de bank zit of hang en mij verveel, en daarom de koelkast in duik.  Het blijkt namelijk dat caloriebeperking ook een positief effect heeft op neurogenese (pas op, niet teveel beperken en vooral geen stress bij een lekker toetje, dat heeft weer een averechts effect).

Ik daag hierbij dus onszelf uit als cache-owners in 2016 mooie wandelingen te gaan maken, met verrassende en vernieuwende caches en natuurlijk uit de buurt van een frietkraam (viskraam mag dan weer wel, want omega3-vet blijkt weer een positief effect op de groei van nieuwe zenuwcellen te hebben). 

Geocaching
Voer voor psychologen

Johan




Geen opmerkingen:

Een reactie posten